AMSTERDAM Nu de Fransen het voor het zeggen hebben, moet de ene na de andere Nederlander de Connexxion-top verlaten. Het van oorsprong oer-Hollandse busbedrijf is inmiddels niet meer dan een van de anonieme dochters van de Franse vervoerder Transdev. Daarmee komt een einde aan de Nederlandse geschiedenis van het bedrijf, dat roemruchte busmaatschappijen als OAD, NZH en Centraal Nederland in zich verenigde.
De historie van fusiebedrijf Connexxion was woelig en werd gekenmerkt door felle machtsconflicten, miljoenenverslindende vertrekpremies, banenverlies, en in sommige jaren: seks- en drankgelagen.
De laatste jaren kwam Connexxion, onder leiding van onlangs weggestuurde topman Peter Kortenhorst, in rustig vaarwater. Het bedrijf slankte af en leerde zich staande houden op de vrije markt. De overheid verkocht het busbedrijf in 2007 aan de Fransen maar keek er de laatste jaren al nauwelijks meer naar om.
Hoe anders was dat aan het einde van de vorige eeuw toen Connexxion nog volledig in handen van de staat was en eigenaar minister Annemarie Jorritsma van Verkeer een bittere strijd uitvocht met de toenmalige topman Chris Nyqvist.
Jorritsma wilde marktwerking op de busmarkt. Nyqvist was daar op zich niet op tegen, maar eiste dat VSN (later Connexxion) een groot en sterk bedrijf bleef. „Er zullen maar vijf of zes busbedrijven in Europa overblijven. Als VSN daarbij wil zijn, moet het een groot en sterk bedrijf worden", zei hij toen. Nyqvist probeerde de politiek duidelijk te maken dat VSN een hapklare brok voor buitenlandse ondernemingen zou worden als het bedrijf zou verzwakken. 'Ze liggen op de loer', waarschuwde de ex-topman.
Maar Jorritsma – en met haar de Tweede Kamer – vond dat de markt zijn werk niet kon doen als Connexxion met 98% van het streekvervoer in handen zo dominant bleef. Dus moest het busbedrijf worden opgesplitst. Nyqvist zette chagrijnig zijn hakken in het zand. Hij dacht de strijd te kunnen winnen doordat VSN een structuurvennootschap was. Jorritsma was weliswaar de enige aandeelhouder, maar had daardoor niets te vertellen over het bedrijf.
Nyqvist rekende echter buiten de macht van de minister. In maart 1996 werd hij gedwongen af te treden, waarna Jorritsma met een list VSN alsnog op de knieën kreeg. „Als je niets met de structuur kunt doen, dan moet je het in de omgeving zoeken", zei de bewindsvrouw.
VSN Groep moest krimpen naar 50% marktaandeel in 2000. Om daarna via 40% in 2005 af te nemen tot 35% in het jaar 2010. Zolang de VSN Groep niet aan de norm voldeed, mocht die niet meedoen met de openbare aanbestedingen, bedacht Jorritsma. Als gevolg daarvan zou Connexxion automatisch slinken. De VSN-top bedacht zich en splitste het busbedrijf in 1999 op in VSN 1 en VSN 2. „Hadden we dit maar eerder bedacht", verzuchtte Jorritsma. Bij VSN waren ze boos.
Met Nyqvist aan het roer zou dit nooit gebeurd zijn. Jorritsma ontkende dat Nyqvist was weggebonjourd om het bedrijf rijp te maken voor de opsplitsing. Maar, liet ze zich tegen betrokkenen destijds ontvallen: „Het helpt wel."
Er was geen weg meer terug. De vrije markt rukte op en daarin paste geen monopolist. Het probleem was dat de mobiliteit in Nederland fors toenam, maar desondanks steeds minder mensen de bus namen. Jorritsma dacht in openbare aanbesteding een goed middel gevonden te hebben om meer reizigers in het openbaar vervoer te krijgen tegen minder kosten. Ze nam op de koop toe dat het overheidsbeleid van schaalvergroting – dat in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw in Nederland had geleid tot een ware fusiegolf van regionale busondernemingen – daarmee volledig op de kop werd gezet.
Na het vertrek van Nyqvist werd Connexxion het toneel van heftige gevechten om de macht, gebroken carrières, gouden handdrukken en van reorganisaties waarbij duizenden werknemers werden ontslagen. Ook bleek achteraf dat seks en drank jarenlang een grote rol speelden in de top van het busbedrijf. „Het geld van uw strippenkaart ging naar de 10-wippenkaart", was in die tijd een gevleugelde uitdrukking.
| | Nygvist verliet het bedrijf met een miljoen gulden. In die tijd een exorbitant hoog bedrag. De kwestie leidde tot grote beroering in de Haagse politiek. Het ritueel zou zich meerdere malen herhalen. Na een korte periode van een tussenpaus werd ex-NedCar-directeur Frans Sevenstern benoemd als topman van Connexxion. Sevenstern had de reputatie van bourgondiër en rokkenjager. Al in de tijd van NedCar, waar hij van 1982 tot 1992 werkte, waren er geruchten over de spilzucht van Sevenstern. Die staken opnieuw de kop op toen hij op voorspraak van minister Jorritsma bestuursvoorzitter werd. Tegen de media klaagden veel managers dat Sevenstern vooral bezig was met dames en beduidend minder met bestuurszaken. En dat hij de kosten van zijn seksuele escapades verhaalde op de zaak. Maar dat gebeurde anoniem. Niemand wilde dit on the record zeggen. In september 2001 liep Sevenstern tegen de lamp. Uit een accountantsonderzoek van Ernst & Young bleek dat Frans Sevenstern – ook bekend als 'mooie Frans' zijn bordeelbezoeken liet betalen door Connexxion-dochterbedrijf Hermes. Hij deed dit met medeweten van directeur Gert Jan van Soelen van het Limburgse busbedrijf Hermes. In ruil voor zijn zwijgen ontving de Hermes-baas een vertrekregeling die kon oplopen tot vier miljoen gulden. Het ging daarbij om een bedrag van ruim 35 duizend gulden. Sevenstern betaalde het bedrag later terug. Volgens toenmalige ingewijden heeft de toenmalige financiële en streng gereformeerde topman Jan van den Ochtend de commissarissen ingeseind over de torenhoge declaraties. Na een machtsconflict met Sevenstern vertrok Van den Ochtend. Natuurlijk niet met lege handen. Hij kreeg een bedrag van ongeveer anderhalf miljoen gulden mee. En zo bleef het gaan. De exorbitante vertrekbonussen waren eerder regel dan uitzondering bij het voormalige staatsbedrijf, dat ook in 2007 aan staatssubsidie (inclusief de gelden voor de studentenkaart) €451 miljoen krijgt.
Miljoenen aan belastinggeld vloog met de toplieden de deur uit. Ook de opvolger van Sevenstern, Henri Koerhuis, haalde de eindstreep niet. Hij stond slechts veertien maanden aan het roer, maar kreeg als afkoopsom ruim €460 duizend mee. In zijn contract stond een opzegtermijn van een halfjaar, plus een schadevergoeding van eenzelfde periode.
Voor Koerhuis was het ook al een komen en gaan van directeuren. Deels vanwege reorganisaties, maar ook door ruzie in de top. Weggestuurd werden onder anderen de directeuren Niek van Trigt, Kees de Graaf, Jan Kouwenhoven, Hans de Vroome en Bruggink. De meesten van hen doken later weer op in het openbaar vervoer. Menigeen hielp de gemeenten bij de openbare veilingen van het busvervoer. Ze stonden lijnrecht tegenover de bestuurders van het huidige Connexxion. Na jaren van rust, ontstond er vorig jaar weer enige commotie toen bestuurder Rob van Holten Connexxion verliet met een vertrekpremie van 8 ton. Ook nu weer sprak de Tweede Kamer er schande van. Minister Bos van Financien zei dat dit nooit meer zou gebeuren. Topman Peter Kortenhorst, die onlangs door de Fransen op non-actief is gesteld, lijkt er de dupe van te worden. Kortenhorst zou zwart-opwit een mooie vertrekregeling hebben, maar minister Bos weigert te betalen. Kortenhorst stapt naar de rechter om zijn gelijk te halen. Hij vindt de bonus volkomen volgens de regels. Bovendien zou het ministerie van alles op de hoogte zijn geweest. De ex-topman schreef in mei dat hij nog nooit wat in het geniep heeft gedaan en dat hij in de zeven jaar die hij Connexxion heeft geleid het concern heeft opgekrikt van een negatieve aandeelhouderswaarde tot een busbedrijf van ongeveer €350 miljoen. Zou hij echt de eerste en enige topman van Connexxion zijn die het zonder mooie afvloeiingsregeling moet doen?
|
